In de context van de laatste maatschappelijke ontwikkelingen – een noodwet om een anderhalve-meter-samenleving te creëren, een verbod op demonstratie hiertegen, wereldwijde demonstraties tegen racisme, om er maar een paar te noemen – rijst de vraag in hoeverre we vrij zijn binnen onze democratie.

Zijn we vrij en hebben we nog grip op ons eigen leven of zijn we overgeleverd aan machten die ons leven grotendeels bepalen? Om deze vraag te kunnen beantwoorden moeten we onderzoeken wat vrijheid eigenlijk is.

 

Wat is vrijheid?

We leven in een democratie en rechtstaat die ons als individu of groep bepaalde rechten geeft en waarborgt. Denk bijvoorbeeld aan de vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en vrijheid van geloofsovertuiging. Dit zijn dingen die vastgelegd zijn in onze grondwet. Zodra één of meerdere vrijheden worden aangetast, kunnen we ons beroepen op de grondwet.

Maar de wet is niet altijd sluitend, vooral als er meerdere vrijheden in het geding zijn. Wanneer iemand negatieve uitlatingen doet jegens moslims, kan diegene zich beroepen op de vrijheid van meningsuiting, terwijl moslims vrijheid van geloofsovertuiging hebben. Hier hebben we klaarblijkelijk een situatie waarbij grondrechten met elkaar in strijd zijn.

De vraag die mijns inziens echter relevant is om te stellen, is: ben je vrij als je je negatief uitlaat over mensen met een ander geloof? Of ben je als moslim, jood enz. vrij als je je gekwetst voelt vanwege negatieve uitlatingen over je geloof? Kennelijk moet de wet de betreffende persoon of groep beschermen om zich vrij te kunnen blijven voelen.

Of neem bijvoorbeeld racisme. Natuurlijk is het verwerpelijk als een zwarte man door politiegeweld gedood wordt vanwege zijn huidskleur. Natuurlijk is het verwerpelijk dat wij eeuwen lang onze zwarte medeburger hebben uitgebuit als slaaf. Natuurlijk is het verwerpelijk als een werkgever bij sollicitaties discrimineert op basis van etniciteit. Maar ben je als niet-blanke a priori onvrij door een andere herkomst?

Het heeft, gezien deze voorbeelden, er alle schijn van dat we onze vrijheid ophangen aan onze identiteit. Wanneer je als blanke geïdentificeerd bent met je huidskleur, zul je je wellicht vrijer voelen in een gemeenschap van blanken dan binnen een zwarte gemeenschap. Voor een zwarte zal omgekeerd hetzelfde gelden. Of wanneer je je als christen in een moslimgemeenschap bevindt, zul je je misschien minder vrij voelen dan onder je geloofsgenoten.

 

Jouw identiteit als poort naar vrijheid

Als je identiteit een bepalende factor is voor de mate van vrijheid die je ervaart, is het van wezenlijk belang te onderzoeken wat je identiteit is. We zagen net al dat je huidskleur je gevoel van vrijheid behoorlijk kan beïnvloeden. Ook je geloof kan jou een groter of beperkter gevoel van vrijheid geven.
Andere aspecten die jouw identiteit bepalen, kunnen een even grote rol spelen in het ervaren van meer of minder vrijheid. Zo kan bijvoorbeeld je beroep, geld, nationaliteit of macht en maatschappelijke status je gevoel van vrijheid in belangrijke mate beïnvloeden.

Maar over welke soort vrijheid hebben we het hier? Is dat vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijheid van onderwijs of persvrijheid? De vraag is of je werkelijk vrij bent, als je geld hebt of maatschappelijke status of macht. Ben je werkelijk vrij als je een bepaald beroep hebt of een specifieke nationaliteit? Of andersom gesteld: ben je minder vrij als je een ander beroep hebt of nationaliteit?

Het laat zich raden dat vrijheid gekoppeld aan dit soort uiterlijkheden slechts relatieve vrijheid inhoudt. Want zodra de uiterlijke omstandigheid verdwijnt, zoals geld of macht, verdwijnt hiermee automatisch ook jouw gevoel van vrijheid. Is het dan überhaupt wel mogelijk om je vrij te voelen, los van uiterlijke omstandigheden, los van jouw identificatie met je huidskleur, nationaliteit, beroep, status etc.?

 

De sleutel naar een open deur

De meesten van ons zijn op zoek naar de sleutel van de deur die ons toegang naar vrijheid moet verschaffen. Zo gebruiken wij, net als de wetten die ons moeten beschermen, geld, macht, status enzovoort om vrijheid te verwerven. Wat we echter niet zien, is dat de deur naar vrijheid al wagenwijd open staat. Zoeken naar de sleutel ervan is in feite zinloos. Áls je al een sleutel nodig hebt, is het het besef dat je zonder meer door deze open deur heen kunt lopen. Er is niets dat je tegenhoudt, behalve je eigen blindheid voor werkelijke vrijheid.

Want werkelijke vrijheid beperkt zich niet tot uiterlijkheden. Werkelijke vrijheid gaat juist voorbij aan omstandigheden. Wanneer jij je identiteit kunt verruimen voorbij alles dat relatief is, kun je echte vrijheid vinden. Laat je identificatie met de vorm los en je gaat zien dat je al volledig vrij bent.

Ook al worden er in deze Coronatijd jou van overheidswege allerlei beperkingen opgelegd, toch kan geen enkele hiervan jou je vrijheid ontnemen. Dat gebeurt alleen als jij dat zelf toestaat. En zelfs dan is onvrijheid een illusie.

Als je je identificatie in plaats van naar buiten diep naar binnen legt, ga je zien dat je veel meer bent dan je ras, je maatschappelijke positie en al die dingen meer. Je gaat dan zien dat je in essentie Licht en Liefde bent en dat je niet verschillend bent van wie dan ook. Je bent net als ieder ander vrij zonder meer, ongeacht of je veel geld, macht of status hebt. Verbind je met de Bron van Licht en Liefde en je gevoel van vrijheid is onmiddellijk.