Er is heden ten dage veel te doen over leiderschap in de maatschappij. Zowel in de politiek als in de samenleving wordt gezinspeeld op nieuwe ontwikkelingen aangaande leiderschap. Maar als we spreken over nieuw leiderschap, waarover hebben we het dan? Wie zijn dan die nieuwe leiders? En als we nieuwe leiders krijgen, hoe verhouden we ons als burgers tot hen?
Wanneer je kijkt naar wat nieuw leiderschap inhoudt voor jou persoonlijk, dan kan dit een enorme impact hebben op je leven. Nieuw leiderschap kan een radicale ommezwaai betekenen voor jou als individu.
De rol van democratie
De betrokkenheid van burgers bij het bestuur van hun land is in eeuwen niet zo groot geweest als nu. Democratie heeft het volk zeggenschap gegeven over zijn eigen lot. We zien in de loop van de geschiedenis een ontwikkeling waarbij die zeggenschap steeds groter lijkt te worden. Was het parlement een eeuw geleden nog een plaats voor de elite, tegenwoordig kan elke burger parlementariër worden.
Dat geldt ook voor onze leiders. Kwamen vroeger leiders vooral voort uit de bovenlaag van de samenleving, nu is leiderschap bereikbaar voor ieder die deze positie ambieert. Daarmee is leiderschap dichterbij de burger komen te staan. Nieuwe leiders zitten in deze moderne tijd niet langer in hun ivoren toren, althans dat is wat we graag willen geloven. Maar ook al is dit niet altijd het geval, toch is er een duidelijke verschuiving te merken in de tendens wat betreft leiderschap.
De burger is mondiger geworden. Hij neemt actiever deel aan de maatschappij. Hij wil zelf bepalen hoe zijn leven eruit ziet. Dat betekent dat hij ook meer verantwoordelijkheid wil dragen. Kiesrecht, het recht om je volksvertegenwoordiger te kiezen, is niet langer genoeg. Hij wil zijn stem ook buiten het parlement laten horen en laten gelden. Burgerparticipatie is een woord van deze moderne tijd geworden.
Dit is voor het oude type leiders lastig. Zij waren gewend om vrijwel ongehinderd te (be)sturen en te bepalen. Verantwoording afleggen was niet altijd vanzelfsprekend en vele besluiten werden dan ook achter gesloten deuren genomen. Maar met name in dit tijdperk waarin informatie- en communicatietechnologie de boventoon voert, wordt transparantie steeds belangrijker. Achterkamertjespolitiek heeft zijn langste tijd gehad. De burger wil niet alleen weten hoe en waarom besluiten genomen worden, maar wil er ook deel aan hebben.
Wie zijn de nieuwe leiders?
De leiders die in dit nieuwe tijdperk opstaan, dienen andere kwaliteiten aan de dag te leggen dan hun voorgangers. Zij moeten zich losmaken van het comfortabele pluche in het machtscentrum en met beide benen in de samenleving staan. Zij moeten voeling hebben met wat er in de samenleving speelt en direct contact leggen met de burger. Alleen dan wordt besluitvorming die oplossingen biedt voor problemen in de maatschappij, duurzaam.
Met andere woorden, de nieuwe leiders dienen te luisteren naar het volk. Ze zijn immers gekozen door het volk. Elke leider die zijn eigen agenda erdoor wil drukken, zal vroeg of laat het volk tegen zich in het harnas jagen. En als het tot een strijd komt tussen hem en het volk, zal hij uiteindelijk altijd aan het kortste eind trekken. Dat kunnen we uit de geschiedenis leren.
Een leider die luistert naar het volk, zal daar medewerking en sympathie vinden. In tegenstelling tot een oude ‘verdeel en heers’- of ‘brood en spelen’-strategie, zal deze manier van leiding geven resulteren in een samenwerking die voor alle partijen zijn vruchten af zal werpen. Wanneer een leider het volk hoort en serieus neemt, zal zijn regeerperiode vruchtbaar en succesvol zijn. Hij staat niet meer hiërarchisch boven anderen, maar is de ‘primus inter pares’ geworden.
Een nieuwe leider is niet langer degene die bepaalt, maar degene die volgt. Hij volgt de signalen uit de maatschappij en faciliteert wat de burger nodig heeft. Dat betekent dat de rollen ten opzichte van het verleden worden omgedraaid. De burger, die verantwoordelijkheid wil dragen en wil participeren, is degene geworden die leidend is in samenwerking met andere burgers en hun nieuwe leiders.
Daarmee aanvaard de burger een positie waarin hij verantwoordelijkheid én leiderschap neemt over zijn eigen lot. Hij is in feite de zelf de nieuwe leider geworden. En hier wordt het voor jou als individu interessant…
Ben jij bereid die verantwoordelijkheid te aanvaarden en leiding te nemen?
Dat wil niet zeggen dat je dan meteen de politiek in moet gaan. Het betekent ook niet dat je per definitie leidinggevende functies moet bekleden in het openbare leven. Het betekent wel dat je nadenkt over wat belangrijk is voor jou en dat je daar een standpunt over inneemt. Vervolgens kun je dit standpunt uitdragen op een manier die bij jou past.
Jouw leiderschap is wat er in deze tijd gevraagd wordt, al zou het alleen maar gaan over het leiderschap over je eigen leven. De tijd dat burgers gedwee volgen wat hen wordt opgedragen behoort tot het verleden. Als jij opstaat als een leider in deze nieuwe tijd, dan ben je volgens het nieuwe paradigma een nieuwe leider. En wil jij als nieuwe leider succesvol zijn, dan heb je, zoals we hierboven zagen, dus ook te volgen. Wat is het dan dat jij als individu te volgen hebt?
Verbinden en dienen
Wanneer er geen leider is buiten jezelf die jij kunt volgen, kan dat wat je te volgen hebt enkel in jezelf te vinden zijn. Daar vind je de drive, de motieven, de verlangens die jouw leiderschap aandrijven. De valkuil hier is dat je, net als het oude type leiders, je ego volgt en je eigen belang voorop stelt. Het is echter niet jouw eigenbelang dat hier de boventoon dient te voeren en waardoor jij je wilt laten leiden. Dat zou in een wanorde van talloze individuele belangen resulteren. Dit is niet het leiderschap van de nieuwe tijd.
De nieuwe tijd vraagt om verbinding. Verbinding met jezelf in relatie tot de ander en in relatie tot de groep of gemeenschap waartoe je behoort. Als nieuwe leider ben je je bewust van de samenhang tussen jou en de samenleving. Het ego, hetzij persoonlijk hetzij collectief, dat veelal de bron van inspiratie van oude leiders is geweest, heeft hier geen plek meer. Of het zou moeten dienen als de katalysator van bewustzijn in de ontwikkeling van nieuw leiderschap.
De verbinding die jij als nieuwe leider wilt leggen is die met een hogere bron. Met dat deel van jezelf dat alle delen van jou, de ander én de gemeenschap ondersteunt, voedt, inspireert en leven geeft. Wordt ook maar één deel van dit levende organisme veronachtzaamd, dan zal het hele organisme hieronder te lijden hebben. Dat is de visie die een nieuwe leider uit wil dragen.
Hoewel je je eigenbelang niet uit het oog hoeft te verliezen – goede zelfzorg is de basis voor elke relatie -, wil je jouw leiderschap eveneens inzetten ten behoeve van anderen en van de gemeenschap. Het nieuwe leiderschap is er een van dienstbaarheid. Dienstbaarheid aan jezelf, aan de ander en aan de gemeenschap zal ervoor zorgen dat alle partijen kunnen floreren.